De comtoise klok, ook wel bekend als de Morbier of Franse boerenklok, is een iconische slingerklok die zijn oorsprong vindt in de regio Franche-Comté in Frankrijk. Deze klokken, die dateren uit de 17e eeuw, staan bekend om hun robuuste ontwerp en prachtige versieringen, en zijn geliefd bij verzamelaars en liefhebbers van antiek. De comtoise is een klassieke pendule die zowel functioneel als decoratief is, en een unieke toevoeging vormt aan elk interieur.

Kenmerken van de comtoise klok

Een typische comtoise klok heeft een eenvoudig maar elegant ontwerp en is voorzien van een slingermechanisme dat wordt aangedreven door twee gewichten, elk met een gewicht van ongeveer 3,5 tot 4,5 kilo. Wanneer de klok op een hoogte van ongeveer twee meter aan de muur wordt gehangen, kan de standaarduitvoering tot 8 dagen lopen zonder dat de gewichten opnieuw opgewonden hoeven te worden. Als de klok echter lager wordt opgehangen, loopt hij meestal tussen de 6,5 en 7 dagen. Dit komt doordat de gewichten dan minder afstand kunnen afleggen voordat ze opnieuw moeten worden opgewonden.

Er zijn ook zeldzamere uitvoeringen van de Franse klokken, de zogenaamde "maandlopers." Deze klokken zijn voorzien van een extra tandwiel en zwaardere gewichten van 8 tot 10 kilo, waardoor ze tot 30 dagen kunnen lopen. Dit type klok is vooral populair onder verzamelaars vanwege hun lange looptijd en de technische complexiteit van het mechanisme.

Het unieke slagwerk van de comtoise

Wat een comtoise echt onderscheidt van andere slingerklokken is het unieke repetitieslagwerk. Dit betekent dat de klok op elk heel uur het aantal uren slaat en dit na twee tot drie minuten nog een keer herhaalt. Op het halve uur slaat de klok slechts één keer. Dit herhalingsmechanisme diende oorspronkelijk om de eigenaar een tweede kans te geven om het aantal slagen te tellen, voor het geval de eerste keer werd gemist.

De oudere modellen van de comtoise klokken hadden een dwangslag voor de halve uren. Dit betekent dat een veer die de hamer op de bel laat slaan, langzaam gespannen wordt tijdens het lopen van de klok en vervolgens op het halve uur wordt vrijgegeven. Deze dwangslag ontbreekt echter bij de latere modellen. De meeste comtoises zijn uitgerust met één hamer, maar er zijn ook exemplaren met een tweede hamer die speciaal is bedoeld voor de halve uren.

Een ander uniek kenmerk van sommige comtoise klokken is het repetitiewerk dat op commando de tijd hoorbaar maakt door aan een touwtje te trekken dat onder het uurwerk hangt. Dit touwtje kon zelfs worden verlengd naar een andere kamer, zodat de klok ook daar hoorbaar kon worden gemaakt. Dit was vooral handig in grotere huizen of boerderijen.

Er bestaan zelfs comtoise klokken met meerdere bellen, kwartierslagwerk, carillons, en muziekdozen, maar deze zijn uiterst zeldzaam en vaak voorbehouden aan de meest verfijnde collecties. Deze klokken, die vaak drie gewichten hebben, zijn technisch zeer geavanceerd en worden zeer gewaardeerd door verzamelaars en kenners van antieke klokken.

Echappement en slingermechanismen

De echappement of ontsnapping is een cruciaal onderdeel van het uurwerk dat de energie van de gewichten vrijgeeft in een gecontroleerd ritme, waardoor de klok nauwkeurig de tijd bijhoudt. Bij Franse comtoises van na 1850 is het echappement meestal een terugwerkende ankergang, terwijl oudere Comtoises vaak een spillegang hebben. Bij de spillegang staan de lepels onder een hoek van 60°, wat een karakteristiek tikkend geluid geeft dat kenmerkend is voor deze klokken.

Wat de slinger betreft, zijn er verschillende stijlen die bij Comtoise klokken voorkomen. Klokken met een spillegang hebben vaak een vouwslinger met een koperen schijf (lentille) of, in het geval van zeer oude modellen, een draadslinger met een loden klosje. Klokken met een ankergang kunnen verschillende typen slingers hebben, waaronder de harpslinger en de bloemslinger. De bloemslinger is bijzonder decoratief, soms voorzien van een bewegend mechanisme, zoals een jager waarvan de arm met het geweer op en neer beweegt in het ritme van de slinger.

De decoratieve waarde van Franse klokken

Naast hun functionele waarde zijn comtoise klokken ook gewaardeerd om hun esthetische bijdrage aan een ruimte. De klokken zijn vaak rijkelijk versierd met florale motieven, religieuze symbolen, of pastorale taferelen op het fronton (de decoratieve bovenkant van de klok). Deze kunstzinnige elementen maken elke klok uniek en dragen bij aan de charme en karakter van deze Franse klokken.

De kasten van comtoises, hoewel niet altijd volledig gesloten, zijn soms gedeeltelijk bedekt met hout of glas dat het uurwerk beschermt en tegelijkertijd de slinger zichtbaar maakt. Dit ontwerp zorgt ervoor dat de complexe mechanismen van de klok zichtbaar zijn, wat bijdraagt aan de fascinatie die veel mensen hebben voor antieke uurwerken.

Ga ook voor een authentieke Franse klok!

De comtoise klok is een prachtig voorbeeld van Frans vakmanschap en historisch design. Met hun unieke slagwerk, diverse slingermechanismen en decoratieve details, bieden deze klokken een geweldige combinatie van functionaliteit en esthetiek. Of je nu een verzamelaar bent of gewoon een liefhebber van antiek, Franse klokken kunnen een waardevolle en aantrekkelijke toevoeging zijn aan jouw interieur.

Bij Loohuis Antiek & Klokken bieden we een zorgvuldig geselecteerde collectie antieke klokken, elk met hun eigen unieke charme en geschiedenis. Bekijk onze selectie Franse klokken om meer te ontdekken over deze prachtige klokken en om de perfecte comtoise voor uw huis te vinden.